Teodor Marian Talowski (23 marca 1957 – 1 maja 1910), jeden z najwybitniejszych polskich architektów przełomu XIX i XX w., w Jarosławiu szczególnie kojarzy się z Gmachem Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego ,,Sokół” przy Pl. Mickiewicza 6, obecnie siedzibą Jarosławskiego Ośrodka Kultury i Sztuki (do 24 kwietnia 2019 MOK). Imponujący gmach ,,Sokoła” został zaprojektowany przez Talowskiego w 1899 r. i już w styczniu 1901 r. oddany do użytku. Obiekt, który po niedawnym remoncie odzyskał swój pierwotny blask, zachwyca swoim oryginalnym - secesyjnym, neogotyckim, neoromantycznym – pięknem. Elewacje budowli zdobią niezwykle wymowne dekoracje: wielki herb Jarosławia, podtrzymywany przez dwa ogromne, fantazyjne gryfy; tarcza herbowa z polskim Orłem; oraz druga z litewską Pogonią (nawiązanie do wielkiej, przedrozbiorowej jagiellońskiej Rzeczpospolitej Obojga Narodów). Na szczycie fasady gmachu znajduje się rzeźba sokoła, a na innej elewacji figura wysportowanego młodzieńca z hantlem.
Obecny gospodarz nie zapomina o twórcy Gmachu. Cykl wydarzeń upamiętniających życie i twórczość Talowskiego rozpoczął się w Jarosławskim Ośrodku Kultury i Sztuki (MOK) 23 marca 2017 r. - dokładnie w 160-tą rocznicę urodzin Mistrza - ogłoszeniem dwu konkursów - fotograficznego i multimedialnego. Generalnym celem obu przedsięwzięć było: ,,ukazanie walorów artystycznych i charakterystycznych cech twórczości architektonicznej Talowskiego na przykładzie Gmachu Towarzystwa Gimnastycznego ,,Sokół" w Jarosławiu”. Wersja multimedialna konkursu się nie powiodła, napłynęły natomiast fotografie przedstawiające gmach i jego detale architektoniczne w różnych ujęciach. Rozstrzygnięcie konkursu fotograficznego nastąpiło 24 maja t. r. Laureatami zostali: Joanna Adamek, Jakub Ledwożyw, Gabriela Kulpa, Paulina Czwałga, Justyna Kozłowska (w kat. gimnazja i szkoły ponadgimnazjalne); Tomasz Turoń, Leszek Ledwożyw, Izabela Rutkowska, Karolina Wlazło, Małgorzata Chrapek (w kat. osób dorosłych).
Kolejny Galicyjski Konkurs Fotograficzny ,,Piękno Architektury Teodora Talowskiego”, ogłoszony w lecie t. r., obejmował całokształt jego działalności twórczej, adresowany został zarówno do osób zamieszkujących w miejscowościach z ,,obiektami Talowskiego”, jak i do turystów przebywających tam na wczasach. Laureaci konkursu wyłonieni zostali 5 października. W gronie laureatów znaleźli się: Wojciech Domagała, Tomasz Turoń, Joanna Batiuk, Martyna Bawoł, Kinga Bawor, Patrycja Kowalska.
Zwieńczeniem obchodów jubileuszu urodzin Talowskiego była sesja popularnonaukowa Miejski Ośrodek Kultury w Jarosławiu Teodorowi Talowskiemu - Twórcy Gmachu „Sokoła" w 160. rocznicę urodzin 18 października 2017 r. w sali widowiskowej obiektu.
Podczas sesji z referatami wystąpili:
- dr Agnieszka Mirkiewicz (Uniwersytet Rzeszowski) - Gmach Towarzystwa Gimnastycznego ,,Sokół" centrum działalności patriotycznej i kulturalno-oświatowej w Jarosławiu w latach 1901-1939,
- Tadeusz Bystrzak (Kraków), artysta malarz, projektant, biograf T. Talowskiego - Teodor Talowski twórca Gmachu ,,Sokoła" w Jarosławiu wybitny polski architekt przełomu XIX i XX
- Andrzej Zgryźniak (MOK) - Od ,,Gwiazdy" do ,,Sokoła" czyli dzieje MOK 1945-2017.
Pokazany został również film dokumentalny pt. Śladami Teodora Talowskiego w Małopolsce wg scenariusza i w reżyserii Katarzyny Kotuli i Tadeusza Bystrzaka, a także zaprezentowana elektroniczna wersja nowej publikacji Bystrzaka pt. TALOWSKI. Laureaci wspomnianego Galicyjskiego Konkursu Fotograficznego ,,Piękno Architektury Teodora Talowskiego” otrzymali dyplomy i nagrody. Sesji popularnonaukowej towarzyszyła wystawa pokonkursowa eksponowana w Galerii Projektor Sztuki (hol Kina ,,Ikar”).
Film z sesji pod linkiem:
W roku następnym, 22 marca 2018 r. (w przeddzień kolejnej rocznicy urodzin Talowskiego), dyr. JOKiS Elżbieta Śliwińska wygłosiła w siedzibie SMJ prelekcję pt. ,,Talowski – polski Gaudi”. Towarzyszył jej gość specjalny … Tadeusz Bystrzak, autor albumu o architekcie pt. „TALOWSKI". Książka wydana została końcem stycznia t. r. w Krakowie. W Jarosławiu można ją było nabyć w Księgarni JOKiS - Jarosławski Kuferek Artystyczny (Rynek 6) oraz w Księgarni CKiP (Rynek 5).
Na przełomie maja i czerwca 2019 r. w Małej Galerii JOKiS eksponowane były szkice i plany Talowskiego ze zbiorów Tadeusza Bystrzaka. Szkice powstały prawdopodobnie w czasie pobytu Talowskiego w Wiedniu w latach 1876-1883. Skany tych szkiców wraz z kompleksową wystawą dorobku Talowskiego JOKiS otrzymał od Bystrzaka. Wystawę tę można stale oglądać w Galerii Projektor Sztuki (hol kina).
Filmik z wernisażu wystawy Bystrzaka pod linkiem:
https://www.facebook.com/400533450156478/videos/2554143401479248/
